Atölyenin amacı sinema eserlerine çözümleyici bir bakış açısıyla yaklaşarak, katılımcıların bu sanatın inceliklerini fark etmelerini sağlamaktır. 

 

Herkes film izlemeyi sever. Ancak filmleri doğru biçimde analiz etmenin bilimsel yöntemleri vardır. Filmin çekildiği ülke, tarihsel dönem, içerdiği ana ve yan temalar, yaratılan karakterlerin özellikleri, oluşturulan çatışmalar ve çözüm seçimleri bize film hakkında içeriksel bilgiler aktarır. Bunun dışında içeriğin biçimle desteklenmesi de önemlidir. Filmsel mekân ve zaman algısının ne şekilde yaratıldığı, hangi simge ve göndermelerin tercih edildiği, sekans ve sahne kurgusunun yapılanışı, kurulan kompozisyonların renk, ışık, gölge, denge ve hareket gibi özellikleri, kullanılan müzik, seçilen diyaloglar, dekupajda tercih edilen açı, plan, ölçek ve kamera hareketleri gibi biçimsel öğeler içerik üzerinde etkilidir.  

 

Atölye boyunca seçilen 7 film çözümlenecek ve her birinde sinemanın seyirci üzerinde yaratmayı hedeflediği bir başka etki üzerinde durulacaktır. Filmleri bu şekilde etüt etmek, hem ileride sinema yapmak isteyenlerin bu sanata dair önemli ipuçlarını kavramalarını sağlar, hem de bir izleyici olarak filmlerden daha derin bir haz duyabilmenin kapısını aralar. 

 

1. Hafta: Film Analizi Yönteminin Belirlenmesi

İlk hafta katılımcılara, atölye boyunca incelenecek olan filmler tanıtılacak ve filmleri analiz etmede izlenecek yol hakkında genel bilgiler verilecektir. Ayrıca film türleri, anlatı formları ve bu formların seyirci üzerinde yarattığı etkiler hakkında tartışılacak, film analizi pratiği için gerekli temel bilgiler aktarılacaktır.

 

Aşağıda izlenecek filmler ve incelenecek tür ve anlatı formları örneklenmiştir. Katılımcıların yaş ve eğitim seviyeleri göz önünde bulundurularak örnekler değiştirilebilir.  

 

2. Hafta: Melodram (Örnek Film: You’ve got Mail / Mesajınız Var)  

Melodramatik anlatılar, popüler sinema içinde önemli bir yer tutar. Dünyanın her yerinde genel izleyici kitlesinin en çok ilgi gösterdiği filmler melodram türündedir. Genellikle iyi ve kötünün çatışmasına odaklanan, klişe karakterler içeren, her zaman iyi olanın kazandığı finalleri ile seyircide sanal bir adalet duygusu yaratan filmlerdir. Yanlış anlaşmalar, beklenmedik rastlantılar ve ani değişimler ile örülü öyküleri dikkat çeker. Dünyaya gerçekçi bir bakış açısıyla yaklaşmayan, kurdukları idealize edilmiş evren sayesinde seyircinin tam bir katharsis (arınma) yaşamasına imkân tanıyan bu filmleri analiz etmek, diğer tür ve anlatı formlarına göre daha kolaydır. Bu nedenle ilk örnek film melodramatik eserler arasından seçilmiştir. 

 

3. Hafta: Dram (Örnek Film: Fried Green Tomatoes / Kızarmış Yeşil Domatesler)

Dram türü, melodramdan farklı olarak daha gerçekçi bir evreni yansıtır. Yaratılan karakterler, tıpkı Yunan tragedyalarında olduğu gibi ne şeytandır, ne de aziz. Hataları ve erdemleri ile gerçek insanlar ve onların başlarına gelebilecek olası çatışmalar filmin konusunu oluşturur. Dramda aslolan seyirciye sanal bir arınma fırsatı sunmak değil, karakterlerin film boyunca geçirdikleri değişimi izleyerek, durumdan kendilerine pay çıkartmalarını sağlamaktır. Bu nedenle dramlar, melodramlar gibi seyirciyi uyuşturmaz, aksine ele alınan konu hakkında farkındalık yaratırlar.

 

4. Hafta: Bilim Kurgu (Örnek Film: Matrix)

Bilim – kurgu türündeki filmler, geleceğe ait bir dönemi yansıtmaları nedeniyle filmsel mekân yaratımı açısından verimli bir analiz malzemesi sunarlar. Çoğu distopik yapıda olan bilim-kurgu filmleri, ana çatışmalarını “geçmişte yapılan bir hatanın geleceği yaşanmaz hale getirmesi” üzerine kurar. Dolayısıyla gerilim ve korku türleri içide yer alan bilim-kurgu filmlerine de sıkça rastlanır. Bu filmlerin çözümlenmesinde (bildiğimiz bir kültüre ait olmadıklarından) evrensel kodlarla çalışmak gereklidir. 

 

5. Hafta: Propaganda (Örnek Film: Triumph des Willens / İradenin Zaferi)

Sinema bir sanat dalı olmasının yanı sıra etkin bir kitle iletişim aracıdır. Sinemanın elinde olan anlatı imkânları çoğu zaman siyasi propaganda amacıyla kullanılır. Bir ideolojiyi tanıtmak, sevdirmek veya  bir diğerini korkutucu göstermek, aşağılamak amacını güden propaganda filmleri özellikle biçimsel açıdan analiz edilmeye uygundur. Kullanılan ışık, seçilen açı ve ölçek, sahnelerin kurgusu, görüntülere eşlik eden müzik gibi pek çok biçimsel öğe, seyircinin algılarını yönlendirme ve tekrar şekillendirme adına fonksiyonel olarak kullanılır. Propaganda filmlerini analiz edebilmek, sinema diline hakimiyet gerektirir. Propaganda filmlerini analiz etmeye yarayan yöntemler, reklam filmleri üzerinde de uygulanabilir.    

 

6. Hafta: Korku / Gerilim (Örnek Film: Interview with a Vampire / Vampirle Görüşme)  

Korku ve Gerilim türüne ait filmler, seyirciye “tehlike altında olmaksızın adrenalin salgılama” şansı verdikleri için çokça sevilirler. Ancak durum bundan ibaret değildir. Korku öyküleri, seyircinin kendisinden bile sakladığı korkuları ve edişeleri ile yüzleşmesini sağlar ve ona kendisini daha iyi tanıma fırsatı verir. Bu tanıma süreci, filmin yapısına göre farklı amaçlara hizmet edecek şekilde tasarlanır. Korkma ve kaçınma, korkuyu rasyonelleştirme ve korku sebebiyle varolan düzene sığınma gibi tepkiler en sık rastlananlardır.  Korku filmleri evrensel korkulara odaklanabileceği gibi, bir kültüre özgü korku öğelerine de yaslanıyor olabilir. Bu nedenle filmin içeriğinin doğru analiz edilmesi şarttır. Bir exorcism filmi ile bir zombi filminin anlatı kodları birbiri ile aynı değildir.     

 

7. Hafta: Komedi (Örnek Film: Birdcage / Kuş Kafesi)

Komedi filmleri pek çok alt türe ayrılır. Romantik komediler, durum komedileri ve hicivler en sevilen komedi alt türleridir. Bu türler içinde hicivler diğerlerine oranla daha zegin bir analiz malzemesi içerirler. Gerçekte oldukça dramatik, hatta trajik olabilecek durumları, komik bir atmosfere taşıyarak anlatan hicivler, seyircinin bu durum içindeki mantıksızlıkları fark etmesini sağlar. Üstelik komedinin yarattığı rahat atmosfer, aslında çok acı olan gerçeklerin kavranmasını kolaylaştırır. Hicivlerin pek çoğu toplumsal düzeni eleştirmeye yöneliktir. Dolayısıyla önce ana konunun içerdiği gerçek sorunu saptamak, daha sonra gülmeceye dönüşüm sırasında kullanılan yöntemlere eğilmek gerekir. Ana konunun ciddiyeti bilinmedikçe, gülmecenin anlamı da ortaya çıkmaz.

 

8. Hafta: Çoklu Öyküler (Örnek Film: Dreams / Düşler) 

 

Birden fazla öykünün yer aldığı, bu öykülerin birbirini tematik anlamda beslediği, tamamladığı filmler, sinema tarihinin belki de en ilginç örneklerini oluşturur. Bazen birbirinden bağımsız kısa filmler bir ana tema çevresinde toplanır, bazense bir hikayenin farklı bakış açıları ile ele alındığı bölümler kurgusal olarak birleştirilir. Böylesi filmleri çözümlemek, tek bir hikayesi olan eserlerden daha zorlayıcıdır. Bu küçük öyküleri bir araya getiren bağlayıcı tema nedir? Öyküler ne şekilde sıralanmıştır? Hangi dönüm noktaları dikkate alınarak birbirine bağlanmış veya iç içe geçirilmiştir? Öyküler ortak bir soruya cevap mı aramaktadır, yoksa birbirlerine yeni soru işaretleri mi sunmaktadır? Çoklu öyküleri çözümlemek zor ama bir o kadar da eğlencelidir.

 

NOT: Atölye mevcudu konusunda bir sınırlama olmamakla bilrikte, etkin bir tartışma ortamı yaratılabilmesi açısından 3 - 10 kişi aralığında olması uygundur. İstendiği takdirde programa farklı türler eklenerek, süre uzatılabilir.